DLACZEGO PATRONEM NASZEJ SZKOŁY JEST STANISŁAW KONARSKI?
Stanisław Konarski był geniuszem swoich czasów, zreformował ówczesne szkolnictwo i stworzył podwaliny nowoczesnej nauki. Jego idea, choć minęło ponad dwa i pół wieku, jest w znacznej mierze aktualna, a słowa:
„Bezpiecznie się mówić może, że od edukacji szczęście lub nieszczęście całego zawisło życia” stały się ponadczasowe.
Nasza pasja, entuzjazm i wiara w możliwość tworzenia nowoczesnego wymiaru nauczania jest dziś nie mniejsza niż u St. Konarskiego przed laty.
Zachęcamy do przeczytania informacji o naszym patronie oraz przeprowadzonej przez niego reformie nauczania.
Stanisław Konarski urodził się 30.09.1700 roku w Żarczycach k/ Małogoszcza. Był pedagogiem, publicystą, pisarzem politycznym, poetą i pisarzem dramatycznym. W historii zapisał się jako reformator szkolnictwa i życia politycznego w Polsce XVIII w.
Od wczesnego dzieciństwa związany był z zakonem pijarów, najpierw jako jego wychowanek, potem członek. Uczył retoryki w szkołach pijarskich w Podolińcu i w Warszawie. Po święceniach kapłańskich na dalsze studia wyjechał do Rzymu i Paryża.
Jako prowincjał pijarów polskich założył w 1740 r. słynne Collegium Nobilium, a w latach 1741-54 przeprowadził reformę szkolnictwa opierając ją na zasadach nowoczesnej pedagogiki. Napisał dla młodzieży nowe podręczniki – „O poprawie wad wymowy” oraz „Gramatyka polsko-łacińska”. Przygotował nowe kadry nauczycieli i wychowawców.
Poświęcał się także reformie politycznej. Jego podstawowym dziełem w tej dziedzinie było „O skutecznym rad sposobie”, w którym wyliczył wszystkie bolączki ówczesnej Polski i podał nowe wzory ustrojowe. Traktat ten jest zaliczany do najlepszych w polskiej literaturze politycznej.
Dowodem wielkich zasług ks. Konarskiego dla Ojczyzny był medal „Sapere auso” („Temu, który odważył się być mądry”), wybity na jego cześć przez króla Stanisława Augusta oraz dzieła, które powstały dzięki jego naukom i przygotowaniu przez niego młodych Polaków. Na skutek inspiracji pijarskiej powstała w Warszawie Szkoła Rycerska oraz rozpoczęła działalność Komisja Edukacji Narodowej, tworzona i podtrzymywana przez jego uczniów.
Stanisław Konarski zmarł w Warszawie 3 sierpnia 1773 roku. Serce wielkiego nauczyciela, przechowywane najpierw w Collegium Nobilium, od roku 1882 znajduje się w prezbiterium pijarskiego kościoła Przemienienia Pańskiego w Krakowie.
REFORMA NAUCZANIA
Czasy, gdy Stanisław Konarski zdobywał wykształcenie i rozpoczynał swoją działalność reformatorską, to lata bardzo niekorzystne dla szkolnictwa zarówno w Polsce, jak i w całej Europie. Większość istniejących wówczas szkół nie przygotowywała do życia w nowoczesnym społeczeństwie i opierała się na przestarzałych wzorach.
Sytuacja zaczęła się zmieniać dopiero pod wpływem nowej filozofii oświeceniowej. W różnych krajach Europy powstawały wówczas szkoły rycerskie, które stawiały sobie za cel wykształcenie tzw. „człowieka z towarzystwa”, który byłby równocześnie dobrze przygotowany do pełnienia odpowiedzialnych funkcji w społeczeństwie. Stanisław Konarski podczas swoich studiów w Rzymie i późniejszych podróży do Francji, Niemiec i Austrii miał okazję poznać tamtejsze szkoły rycerskie. Niektóre wzory wykorzystał, tworząc słynne Collegium Nobilium.
Reforma szkolna Konarskiego stanowiła punkt zwrotny w walce o modernizację nauczania w Polsce XVIII w.
Założone przez niego w 1740 roku Collegium Nobilium, było szkołą przeznaczoną dla synów ówczesnej arystokracji, którzy podobnie jak ich ojcowie, mieli w przyszłości objąć rządy w Rzeczypospolitej. Konarski chciał wychować ich na światłych ludzi i prawych obywateli, dla których dobro kraju jest najważniejsze.
Nauka trwała 7 lat. W programie nauczania Konarski ograniczył rolę języka łacińskiego i położył nacisk na wykształcenie potrzebne w życiu. W kursie Collegium Nobilium pojawiły się więc nowe przedmioty: geografia, historia powszechna i ojczysta, nauki matematyczne i przyrodnicze, prawo i ekonomia. Zupełną nowością było położenie dużego nacisku na naukę języków nowożytnych, przede wszystkim francuskiego oraz niemieckiego, a także języka ojczystego. Nie zaniedbywano oczywiście także religii, którą Konarski uważał za fundament moralności. Doszły również przedmioty kształcące sprawność fizyczną – ćwiczenia, musztra, szermierka, jazda konna i taniec.
Nowością były nie tylko same przedmioty, ale także metody nauczania. Zwracano uwagę na łączenie teorii z praktyką. I tak na przykład języka francuskiego wychowankowie uczyli się przez konwersacje z nauczycielem, a nawet ze służbą, która miała obowiązek tylko w ten sposób porozumiewać się z paniczami. Oprócz tego czytano obcojęzyczne czasopisma i książki, wystawiano francuskie sztuki teatralne. Naukę geografii prowadzono z zastosowaniem, rzadkich wówczas i kosztownych, pomocy naukowych, takich jak globus i atlasy. W nauczaniu historii ważne były odpowiednio dobrane lektury.
Głównym celem pracy w kolegiach pijarskich było wychowanie poprzez naukę. W szczególny sposób wychowaniu służyły religia, filozofia z etyką i polityka. Postaw obywatelskich młodzież uczyła się także na specjalnych szkolnych sejmikach oraz podczas wspólnych wyjść na obrady sejmowe i do Zamku Królewskiego.
Collegium Nobilium zapewniało również wygodne warunki życia. Gmach urządzony był zgodnie z wymaganiami higieny. Posiadał, oprócz sal, w których prowadzono zajęcia, łazienki, gabinet lekarski, jadalnię, bawialnię, bibliotekę, salę ćwiczeń, ogród. Każdy wychowanek miał osobny pokój, a na czterech paniczów przypadał jeden lokaj.
Proponując tak bogaty program nauczania i wychowania, Konarski wymagał jednocześnie pełnej dyscypliny. Wychowankowie musieli ściśle przestrzegać porządku dnia oraz zasad obowiązujących w zachowaniu i ubiorze. Opornych spotykały kary. Nie były to jednak zazwyczaj kary cielesne, które Konarski pragnął całkowicie usunąć jako środek hańbiący człowieka. Uważał, że skuteczniejsze od rózgi jest oddziaływanie osoby nauczyciela.
Wzór szkoły, jaki zaproponował ks. Konarski, był dostosowany do wymogów ówczesnych czasów. Nie sposób jednak nie zauważyć, że wiele jego propozycji okazało się ponadczasowych i choć minęło ponad dwieście pięćdziesiąt lat, są aktualne do dzisiaj.